Uszkodzenie pieniędzy, niezależnie czy to przez przypadek, czy celowe działanie, nie oznacza utraty widocznych na banknotach kwot. W większości sytuacji wystarczy wymienić je na nowe. Czytając poniższy artykuł, dowiesz się, jakie są procedury wymiany, jakie dokumenty mogą być wymagane i jak uniknąć potencjalnych trudności podczas tego procesu. Jeśli zależy Ci na odzyskaniu pełnej wartości swoich uszkodzonych pieniędzy, czytaj dalej.

Jak można uszkodzić banknot?

Banknoty nie są drukowane na zwykłym papierze. Są stworzone w taki sposób, by wytrzymać codzienne użytkowanie. To jednak nie oznacza, że są niezniszczalne.

Czasami ulegają uszkodzeniu – m.in. poprzez:

• rozdarcie (na przykład przypadkiem, wraz z innymi dokumentami, które miały trafić do kosza);
• zamoczenie lub zalanie wodą albo innymi substancjami (kto nie wyprał nigdy banknotów w pralce, najprawdopodobniej należy do mniejszości);
• nadmierne zużycie (ciągłe składanie i rozkładanie banknotów, a także przekazywanie ich z ręki do ręki odciska na nich spory ślad);
• nadpalenie.

Co zrobić, jeśli to nas spotka jedna z powyższych sytuacji? Wymienić banknot.

Jak wymienić podarty banknot?

Każdy autentyczny, wyemitowany przez Narodowy Bank Polski banknot, na którym mimo zniszczeń widoczny jest nominał, niezależnie od tego, czy jest on postrzępiony, naddarty, podklejony, przerwany, wyblakły, przetarty czy odbarwiony, jesteś w stanie wymienić na tzw. znak pieniężny w dobrym stanie, czyli taki, który bez problemu nadaje się do dalszego obiegu.

Zrobisz to:

• w kasie dowolnego banku, który działa w Polsce (pamiętaj, że nie każda placówka to oddział kasowy);
• poprzez przesłanie zniszczonych pieniędzy do Centrali Narodowego Banku Polskiego.

Czy można wymienić banknot zdalnie?

Każda osoba fizyczna może przy pomocy poczty lub firmy kurierskiej przesłać nadmiernie zużyte, lub uszkodzone banknoty oraz monety do Centrali NBP i otrzymać ich równowartość przelewem na swój rachunek bankowy. Ważne, by przesyłka oprócz banknotów zawierała także stosowny wniosek i była odpowiednio zaadresowana.

Jak zaadresować kopertę ze zniszczoną gotówką do NBP?

Wzór poniżej:

Narodowy Bank Polski,

Departament Emisyjno-Skarbcowy

ul. Świętokrzyska 11/21

00-919 Warszawa

Dopisek: „DES – wymiana”

Ważna wskazówka!

Łączna wartość banknotów i monet wysłanych do wymiany nie może przekroczyć 2 000 zł.

Wymiana uszkodzonego banknotu a uszkodzonej monety

Zniszczone lub zużyte monety podlegają wymianie na takich samych zasadach, jak banknoty.

Bilon składa się z dwóch osobnych elementów:

• rdzenia,
• pierścienia.

Aby otrzymać 100% zwrot, czyli wymianę na monetę o takiej samej wartości, musisz posiadać oba elementy. Jeżeli dysponujesz wyłącznie jednym, zostanie on wymieniony na monety o 50% wartości monety uszkodzonej.

Podarty banknot a częściowy zwrot wartości

Zarządzenie, na podstawie którego banki są zobowiązane wymieniać zniszczone banknoty, mówi o konieczności zachowania co najmniej 45% jego pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie, by móc przekazać wymieniającemu jakiekolwiek środki. Nie zawsze będzie to jednak pełna wartość.

Wymiana odbywa się z uwzględnieniem dwóch zasad:

• Banknot, który zachował od 45% do 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie, może zostać wymieniony za połowę swojej wartości nominalnej.

• Banknot, który zachował więcej niż 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie, a także banknot przerwany na nie więcej niż 9 części, może zostać wymieniony za 100% wartości nominalnej.

Czy bank ma obowiązek wymienić uszkodzony banknot?

Zgodnie z zarządzeniem nr 31/2013 Prezesa NBP z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wymiany znaków pieniężnych, które wskutek zużycia lub uszkodzenia przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, każdy działający w Polsce bank ma obowiązek wymienić uszkodzony banknot oraz monetę.

Banki dokonują wymiany w swoich oddziałach kasowych, jednak jeśli banknoty lub monety nie spełniają określonego w zarządzeniu minimum, a wady i mankamenty obejmują zbyt dużą powierzchnię pieniędzy – instytucje mogą odmówić zastąpienia zniszczonej gotówki nową.

Kiedy nie otrzymasz zwrotu za uszkodzony banknot?

Istnieją sytuacje, w których będziesz musiał pogodzić się ze stratą pieniędzy mimo chęci wymiany.

Mowa o:

• Wątpliwościach ze strony banku dotyczących autentyczności Twoich banknotów i monet – jeśli instytucja podważy prawdziwość pieniędzy, zamiast przeprowadzenia wymiany, powiadomi organy ścigania;

• Zbyt dużych uszkodzeniach – jeśli Twój banknot jest podarty na 10 lub więcej części, albo nie zachował się co najmniej 45-procentowy fragment oraz nominał jest nie do odczytania, niestety straciłeś go bezpowrotnie.

Czy muszę przyjąć podarty banknot jako resztę? 

Jako konsument — w przeciwieństwie do banków — nie musisz przestrzegać zarządzenia NBP dotyczącego przyjmowania uszkodzonych pieniędzy. Możesz nie wyrazić zgody na wydanie reszty w formie podartych lub zniszczonych w inny sposób banknotów i monet.

Pamiętaj również, że takie samo prawo ma każdy pracownik sklepu, czy lokalu usługowego. Tak jak Ty – nie ma on obowiązku przyjęcia podartej gotówki.

Jak skleić uszkodzony banknot?

Sklejenie uszkodzonego banknotu jest jednym ze sposobów na przywrócenie mu użyteczności. Większość osób wykorzystuje do tego taśmę klejącą lub klej do papieru. Przyklejając razem wszystkie części, należy zadbać o to, by linie i wzory pasowały do siebie możliwie jak najdokładniej. Pamiętaj, że jeśli używasz kleju, będziesz musiał pozwolić mu dokładnie wyschnąć i nie będziesz w stanie użyć banknotu od razu.